Ook in film is Oudjaar een gevaarlijk feest dat vuurwerk oplevert - NRC

2021-12-29 09:22:40 By : Ms. Lynn Sun

Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Aftellen: de beste oudjaarfilms Draait het bij Kerst om de vredige roes, de jaarwisseling is een gevaarlijker feest. Ook in film.

‘It’s the most wonderful time of the year.’ Hebben wij het dan over Kerstmis, de jaarwisseling of beide? Het zijn totaal andere feesten die totaal andere films opleveren. Kerstmis draait om de vredige roes van kerstboom, kaarsjes en kerstdiner. Onder ons. De tijd wordt even stilgezet. Dat leidt doorgaans tot brave films.

Op 31 december markeren we juist het verstrijken van tijd. We zijn rusteloos, uitgelaten en extravert, hopen er het beste van maar drijven voor alle zekerheid het noodlot uit met lawaai: aftellen, het knallen van champagnekurken en vuurwerk, ‘Auld Lang Syne’. Later die nacht loopt de spoedeisende hulp vol. Een gevaarlijk feest dat ook in films vuurwerk oplevert. Laten we aftellen.

De jaarwisseling als keerpunt en nieuw begin; in deze met Oscars overladen musical arriveren expatschilder Jerry (Gene Kelly) én geliefde Lise (Leslie Caron) beiden met de verkeerde partner op het nieuwjaarsbal. Hij zit vast aan zijn steenrijke sponsor Milo, zij aan brave Henri, die ze uit schuldgevoel wil trouwen. Het blijkt een gevaarlijk dolle boel op het Parijse kunstenaarsbal in zwart-wit. Meisjes storten zich blindelings van het balkon, krachtpatsers vangen ze op. De champagne opent ieders ogen; de galante Henri laat zijn bruid vrij om te kiezen voor Jerry.

In romkoms is 12 uur het moment voor de liefde: kussen is besmettelijk. Maar wantrouwen is op zijn plaats. Is het ware liefde of een combinatie van feestvreugde, alcohol en feromonen? Hoe staat de vlag er op 1 januari voor? Na hun eerste, kuise nieuwjaarskus, net buiten beeld op een passagiersschip, besluiten Cary Grant en Deborah Kerr, beide verloofd met een ander, elkaar pas over een half jaar opnieuw te treffen op het Empire State Building. Verstandig, maar complicaties volgen.

Oud en Nieuw kan ook de laatste kans zijn: zie Harry en Sally. Ze draaien al veel te lang om elkaar heen, nu is het een relatie of adieu. Als Harry beseft dat hij serieus verliefd is, volgt een hectische ‘run for love’ naar het bal, waar Sally de moed al heeft opgegeven. Hij stelt haar gerust: „Dit is niet omdat ik eenzaam ben en niet omdat het Oud en Nieuw is”. „Ik haat je Harry”, snikt ze, en geeft zich gewonnen terwijl ‘Auld Lang Syne’ wordt ingezet.

Liefde kan ook stekelig ontbolsteren tijdens Oud en Nieuw. Kantoormuis C.C. Baxter (Jack Lemmon) laat zijn appartement door zijn bazen gebruiken als liefdesnest. Tot hij valt voor Fran (Shirley MacLaine), die verstrikt is in een hopeloze affaire met een getrouwde man. Na een stomvervelend feest met hem kiest zij alsnog voor C.C., maar als ze na een tipsy ‘run for love’ voor zijn deur staat, klinkt een schot. Zelfmoord? Het is maar een champagnekurk. „Ik hou van je”, lispelt hij, de fles in aanslag. Ze stopt hem een pak kaarten toe. „Shut up and deal.” De rest van hun leven begint.

Nog meer Billy Wilder, nu over de teloorgang van mislukt scenarist Joe. Hij laat zich onderhouden door Norma Desmond, een verwelkte ster uit de stille film. Officieel als hij haar scriptdoctor, maar is hij niet gewoon een gigolo? Norma’s nieuwjaarsbal drijft de zaken op de spits: ze huurt een strijkkwartet in, hij is de enige gast. De avond is ongemakkelijk en beklemmend, Joe vlucht. Om Norma na een halfbakken zelfmoordpoging uit medelijden alsnog in de armen te sluiten: een fatale fout.

Knopen doorhakken tijdens de jaarwisseling: in een sfeer van ontremming pakt dat soms gevaarlijk uit. Het porno-milieu van Boogie Nights is het hele jaar al ontremd; niemand beseft hoezeer de nymfomane escapades van zijn echtgenote vreten aan de bedeesde Little Bill. Twee tellen voor twaalf schiet hij zijn vrouw, haar minnaar en zichzelf dood. Het blijkt slechts een schokkend incident, een terzijde. Little Bill doet er niet zo toe, levend noch dood.

In Roman Polanski’s cruiseschip-drama wacht rolstoelpatiënt Oscar de kater van 1 januari af om Mimi en zichzelf dood te schieten: eindpunt van een sadomasochistische ‘amour fou’. Getuigen zijn de brave borst Nigel en diens echtgenote Fiona, die na een hysterische nacht dansen, knokken en kotsen bij Mimi in bed is beland. Dit om Nigel te straffen voor zijn deerniswekkende versierpogingen van Mimi. Ze klampen zich die ochtend aan elkaar vast op het dek: hun relatie heeft er een verdieping bij. ‘Gelukkig nieuwjaar!’, roept een meisje vrolijk.

Wat is dat toch met cruiseschepen en de jaarwisseling? Een uitgelaten feest in een kunstmatige bubbel van metaal, deinend op een onafzienbare, zwarte oceaan: een mooi beeld voor de ongewisheid van het leven. Want wie van u weet zeker dat u ook 2023 haalt? In deze rampenfilm kiepert vlak na twaalf uur een tsunami cruiseschip SS Poseidon ondersteboven en volgt er een desperate overlevingsstrijd in smoking en baljurk. Oud en Nieuw blijkt letterlijk een kantelpunt te zijn.

Wat te doen met familie tijdens Oud en Nieuw? Laat maar thuis, suggereert The Godfather Part II, waar Michael Corleone in 1958 een jaarwisseling van valstrik, aanslag en chaos beleeft op Cuba. Op Nieuwjaarsdag vlucht dictator Batista, stromen Fidel Castro’s rebellen Havana binnen en liggen al zijn plannen in duigen. Bovendien komt Michael erachter dat zijn slappe broer Fredo samenspant met zijn vijand Hyman Roth. Op het nieuwjaarsbal geeft Michael hem de kus des doods: „Je hebt mijn hart gebroken, Fredo.”

Het nieuwjaarsbal is niet altijd een pretje, maar thuisblijven is geen optie. De precieuze, ongedurige modetycoon Reynolds Woodcock gaat niet mee als zijn jonge muze Alma uit dansen wil. Dus vertrekt ze alleen naar Devonshire Hall, waarna Reynolds zich opvreet, haar achterna snelt en aantreft op een bedwelmend, licht verontrustend gekostumeerd bal. Hij bokt, zij fronst: dit is geen vrede maar een wapenstilstand. Al weet Alma inmiddels een recept voor Reynolds’ nukken, iets met paddestoelen. De jaarwisseling lijkt hier een drama, een breuk. Maar blijkt slechts een ritueel, opwindend op een veilige, voorspelbare manier.

De beste filmstukken, interviews en recensies van de nieuwste films

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.