De uitbarstende Vesuvius verwoestte in 79 Pompeii en Herculaneum. In beide plaatsen zijn ruïnes opgegraven. Maar terwijl toeristen zich verdringen in Pompeii, kun je Herculaneum in alle rust bezoeken. Vanwaar dat verschil?
Eric Moormann, emeritus hoogleraar klassieke archeologie aan de Radboud Universiteit, legt uit waarom Pompeii zoveel bekender is geworden: ‘In Herculaneum werden pas vanaf 1927 gestructureerd opgravingen gedaan, Pompeii was toen al bijna 200 jaar blootgelegd. Er is daardoor over Pompeii veel meer geschreven. Herculaneum heeft niet eens een museum.’
Maar ook de gevolgen van de uitbarsting destijds hebben nu gevolgen voor de populariteit. Herculaneum werd overspoeld door een twintig meter dikke kokende stroom lava. Veel inwoners zagen hem aankomen en vluchtten. Maar de Pompeïanen werden volledig verrast door een regen van as en puin. Diep in die as zijn hun restanten gevonden en er konden gipsafgietsels van hun lijven gemaakt worden. Dat spreekt natuurlijk erg tot de verbeelding. Toch geeft Moormann een welgemeende tip: ‘Ga naar Herculaneum! Dat is mooier en kost veel minder tijd.’
Slechts een kwart van Herculaneum is blootgelegd. Dat komt doordat de stad na het opgraven al snel begon te vervallen, en archeologen weten nog niet hoe ze dat proces kunnen stoppen. Maar ook omdat de inwoners van bovenliggende moderne huizen liever niet dakloos raken.
Dit marmeren reliëf is van Vulcanus, god van vuur en daarmee ook indirect van vulkanen. De Romeinen offerden levende dieren aan hem, zodat mensen gespaard konden blijven. Dat heeft de inwoners van Herculaneum duidelijk niet geholpen. Overigens is de stad vernoemd naar Vulcanus’ halfbroertje: Hercules.
Romeinen hielden van lekker samen badderen. Net zoals bij een modern zwembad moesten de gasten zich eerst omkleden in een kleedkamer. Maar zwembaden van nu hebben niet zo’n mozaïek van de zeegod Triton op de vloer staan. Boven het mozaïek zijn plankjes aan de muur te zien. Daar konden de gasten hun kleding en andere bezittingen neerleggen. Mannen waren hier trouwens niet welkom. Mannen en vrouwen hadden elk hun eigen badhuis.
In deze lege straat wemelde het vroeger van de rijke en arme Romeinen die lokale winkeltjes of appartementen van vrienden bezochten. Verdwalen deed je niet snel in deze geordende stad. Het kaarsrechte stratenplan leek op een schaakbord.
Dit muurtje laat de kracht van Romeins beton zien. De stenen zijn half weggesleten, maar de betonnen voegen blijven duidelijk zichtbaar. Het geheime ingrediënt? Vulkaanas. De Vesuvius zorgde dus voor de opbouw én de ondergang van de stad.
Zijn dit de beroemde openbare toiletten van de Romeinen? Nee, het is een snackbar. Bij dit thermopolium kon het gewone volk fastfood halen. Schaaldieren, vis, fruit en groenten waren favoriet. En die potten in de toonbank? Daar zat gedroogd voedsel in.
Dit glazen mozaïek van de zeegod Neptunus en zijn vrouw Salacia bewijst dat Herculaneum geen arm stadje was. Tussen de steentjes zit goud verstopt.
Deze fresco’s in de hal van Augustales laten het verschil met Pompeii goed zien. Waar de laatste grijs en stoffig is, bleef in Herculaneum de kleur van schilderijen en marmeren beelden tiptop bewaard. Zelfs houten voorwerpen zoals bedden en deuren kwamen er heel tevoorschijn.
Niet iedereen wist bijtijds te ontkomen uit Herculaneum. Deze mensen schuilden waarschijnlijk voor de asregen, toen hun schuilplek bedolven werd door een twintig meter dikke lavastroom. Hun beenderen leren archeologen veel over de gezondheid en eetgewoontes van Romeinen.